Może nie mamy już cegieł, ścian i stropów, ale historie się nie kończą. Będą trwały, póki będziemy je pamiętać. Kto, jeśli nie my, opowie historię księdza Cieciory? Kto zatańczy do muzyki didżeja Nowaka? Kto wspomni spektakle autorstwa dawnych mieszkańców?
— Duch Początku, „Dawno temu w Glutendorfie”

Tu trzeba teatru, sceny, z której by odezwały się słowa nowe, nieznane, przeczuwane, z której powiałoby życie dzisiejsze — zagadnienia i sprawy palące. Czy mamy czekać na wielkich pisarzy dramatycznych wiejskich? Czekać nie będziemy i nie czekamy!
— Zofia Solarzowa, Teatr „z głowy”

Główna. I połowa XX w. Jest luty, a może końcówka marca. Za miesiąc dzieci przystąpią do I komunii świętej, dlatego Katolickie Towarzystwo Robotników Polskich Poznań-Główna chce zasilić fundusz przeznaczony na tę uroczystość. Wystawia spektakl Komornik poeta. W salce teatralnej na ul. Głównej 38 zbiera się publiczność. Mówi się, że murowany budynek z czerwonej cegły, w którym się spotykają, miał być kiedyś kościołem ewangelickim. Że scena, na której pojawiają się aktorzy, to stare prezbiterium, a antresola z filarami i balustradami to empora na chór.

Rok 2022. Na grupie na Facebooku Giełda materiałów z rozbiórek — kupię, sprzedam, poszukuję pojawia się oferta sprzedaży cegły pruskiej z XIX wieku. Stan bardzo dobry. Cena — za darmo. Ogłoszenie ilustrowane jest zdjęciem budynku o charakterystycznym neogotyckim kształcie okien i konstrukcji typu mur pruski. Ktoś rozpoznaje, że to teatr na Głównej. Teatr, który jeszcze wtedy widniał w gminnej ewidencji zabytków Miasta Poznania ze względu na — jak opiniuje Narodowy Instytut Dziedzictwa — „wartości zabytkowe, przede wszystkim historyczne, związane z pełnionymi funkcjami i znaczeniem dla lokalnej społeczności”.

***

Spektakl „Dawno temu w Glutendorfie” odtwarza ideę teatru działającego nie tak dawno, bo jeszcze sto lat temu. Początkowo we wsi Główna, a po przyłączeniu do Poznania — dzielnicy, w której dziś mieszkamy i pracujemy. Teatr służył rozrywce, był miejscem spotkań stowarzyszeń i organizacji (m.in. Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, Młodych Polek, Koła Śpiewaczego), przestrzenią wspólną, żywą i przede wszystkim własną. Tworzony przez ludzi i dla ludzi — to oni uczestniczyli przygotowaniu i prezentacji spektakli oraz decydowali o ich treści i formie. Tworzyli sztukę — jak powiedzielibyśmy dziś — zaangażowaną społecznie, będącą formą wsparcia dla określonych idei i głosem w sprawach, które twórcy i twórczynie uznają za najważniejsze. Aktorzy i aktorki teatru ludowego na Głównej wnosili na scenę tematy istotne z perspektywy życia codziennego. Takie, które dotyczyły ich samych.

Ponad sto lat później gest wspólnego i ochotniczego tworzenia teatru zostaje powtórzony. Scenariusz spektaklu „Dawno temu w Glutendorfie” powstał razem z uczestnikami i uczestniczkami Pracowni scenariopisarskiej, a występują w nim osoby, które wzięły udział w otwartym naborze, w tym mieszkańcy i mieszkanki Głównej. Akcja spektaklu rozgrywa się w zabytkowym autobusie Jelcz. Autobus-wehikuł czasu zabiera nas w podróż po historii dzielnicy, a jego pasażerami są zarówno duchy przeszłości, jak i symbole czasów współczesnych — robotnicy jadący na poranną zmianę, lokalny animator DJ Nowak, kibic Klubu Sportowego Polonia, bóbr z rzeki Główna czy inwestor, specjalizujący się w „rewitalizacji” kamienic. Przy pracy nad spektaklem wykorzystano materiały archiwalne (zdjęcia, recenzje spektakli, dokumenty udostępnione przez Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków) oraz prowadzono wywiady z wieloletnimi mieszkańcami i mieszkankami Głównej. Uczestnicy Pracowni scenariopisarskiej odwiedzili m.in. Kolonię Karlsbunne przy ul. Gnieźnieńskiej.

Budynku, w którym mieściła się sala teatralna, już nie ma. Lata zaniedbań prywatnego właściciela, na którym (zgodnie z art. 5 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) spoczywa obowiązek zabezpieczenia i utrzymania zabytku w jak najlepszy stanie, doprowadziły do decyzji o rozbiórce sali teatralnej. Ale czy — parafrazując bohaterkę spektaklu — kiedy nie ma już cegieł, ścian i stropów, to oznacza, że historia teatru się skończyła?

Powroty do przeszłości zawsze powinny nieść za sobą pytania o swoją celowość — po co dziś odtwarzać ideę teatru ludowego czy przypominać o miejscach, osobach i wydarzeniach z życia dzielnicy Główna. „Dawno temu w Glutendorfie” nie jest jedynie nostalgicznym rozpamiętywaniem, ale raczej artystycznym działaniem lokalnej społeczności, w którym ukryta jest potrzeba tworzenia własnych narracji — o pamięci i tożsamości lokalnej, miejscach budowanych oddolnie czy obserwowanych obecnie w dzielnicy „projektach inwestycyjnych” w nieruchomości. Historia teatru ludowego na Głównej będzie więc trwać, dopóki w mieszkańcach i mieszkankach będzie chęć wspólnego organizowania się i działania — kulturalnego, społecznego czy politycznego.

Spektakl będzie również grany 15 i 19 czerwca. Szczegóły oraz informacje o bezpłatnych wejściówkach są dostępne na stronie: https://www.fyrtelglowna.pl/dawno-temu-w-glutendorfie/.
Bezpłatne wejściówki na wydarzenie w ramach Malta Festival będą do odbioru w biurze festiwalowym na al. Marcinkowskiego 28 od 19 czerwca do 22 czerwca.
Ich liczba jest ograniczona. 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków budżetowych miasta Poznania.
#poznanwspiera